ธรรมบทแปลเรื่องพระจูฬปันถกเถระ เป็นเรื่องราวและบุรพกรรมของพระเถระชื่อ พระจูฬปันถก ที่เมื่อกาลก่อนมีความเชี่ยวชาญในปิฎกทั้ง 3 ได้ไปดูถูกเยาะเย้ยภิกษุอื่นที่เขาพยายามจะท่องจำปิฎกอยู่ ด้วยความประมาทนี้ เป็นวิบากกรรมทำให้เกิดเป็นคนโง่ จำอะไรก็ไม่ได้ ท่านจะมีวิธีพลิกแพลงแก้สถานการณ์ให้สามารถมีความจดจำเชี่ยวชาญในปิฎกทั้ง 3 คืนมาได้อย่างไร สิ่งที่น่าขยะแขยงน่าเกลียดน่าชัง มันคือ ราคะ โทสะ โมหะ ถ้ามีใครคนใดคนหนึ่งสามารถนำรูปราคะ โทสะ โมหะออกมาให้ดูได้ มันจะน่าเกลียดน่าขยะแขยงมากที่สุดในโลก เป็นธุลี (เศษขยะน่าขยะแขยง) ที่ยิ่งกว่าเศษธุลี ราคะ โทสะ โมหะ ถ้าเข้าไปครอบงำจิตใจของใครคนใดคนหนึ่งเข้าแล้ว แม้คน ๆ นั้นจะฉลาด ก็กลายเป็นคนโง่ได้ ต่อให้เก่งก็กลายเป็นคนบื้อได้ เพราะราคะ โทสะ โมหะที่มันคอยรัดรึง