ในเอพิโสดนี้ เป็นการจบของเอกกนิบาต หมวดที่มีหัวข้อธรรมจำนวน 1 ข้อ ซึ่งจะจบด้วยข้อที่ 563-599 มาใน กายคตาสติวรรค หมวดว่าด้วยผลแห่งการเจริญกายคตาสติ และ ข้อที่ 600-611 มาใน อมตวรรค หมวดว่าด้วยอมตธรรม (พระไตรปิฎกเล่มที่ 20 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ 12 [ฉบับมหาจุฬาฯ] อังคุตตรนิกาย เอก-ทุก-ติกนิบาต)
กายคตาสติ คือ การระลึกถึงกาย การระลึกมาในกาย ซึ่งบางครั้งก็ใช้คำว่า การเห็นกายในกาย โดยพิจารณาเห็นกายตามความเป็นจริง พิจารณาเห็นกายเป็นของไม่สวยงาม เป็นของปฏิกูล พิจารณาไล่ไปตามอวัยวะ 32 ของร่างกายหรือกระดูก พิจารณาแตกออกไปได้ในความเป็นธาตุ 4 พิจารณาสมหายใจหายใจออก กายคตาสติจึงสามารถพิจารณาได้หลายวิธี และถ้าเมื่อได้เจริญทำให้มากแล้ว จะมีผลมากมีอานิสงส์มาก ตามที่ได้อธิบายขยายความในหัวข้อต่อไปนี้
กายคตาสติ เป็นส่วนแห่งวิชชา เป็นไปเพื่อสังเวชใหญ่ เพื่อประโยชน์ใหญ่ เพื่อธรรมเป็นแดนเกษมจากโยคะใหญ่ เพื่อสติและสัมปชัญญะ เพื่อได้ญาณทัสสนะ เพื่ออยู่เป็นสุขในปัจจุบัน เพื่อทำให้แจ้งซึ่งผลแห่งวิชชาและวิมุตติ
กายคตาสติ ทำให้กายสงบ จิตสงบ แม้วิตกและวิจารก็สงบ ทำให้อกุศลธรรมลดลง กุศลธรรมเพิ่มขึ้น สามารถละอวิชชาได้ วิชชาเกิดขึ้น ย่อมละอัสมิมานะได้ อนุสัยย่อมถึงความถอนขึ้น ย่อมละสังโยชน์ได้
กายคตาสติ ธรรมอันเป็นเอกนี้ที่บุคคลได้เจริญทำให้มากแล้วย่อมเป็นไปเพื่อความแตกฉานแห่งปัญญา เพื่ออนุปาทาปรินิพพาน มีความเข้าใจแจ่มแจ้งแจกฉายในธาตุต่าง ๆ หลายชนิด เข้าใจแจ่มแจ้งธาตุที่แตกต่างกัน ย่อมเป็นไปเพื่อทำให้แจ้งโสดาปัตติผล สกทาคามิผล อนาคามิผล และอรหัตตผล ย่อมเป็นไปเพื่อได้ปัญญา เพื่อความเจริญแห่งปัญญา เพื่อความไพบูลย์แห่งปัญญา เพื่อความ
เป็นผู้มีปัญญามาก เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาแน่นหนา เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาไพบูลย์ เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาลุ่มลึก เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาสามารถยิ่ง เพื่อความเป็นผู้มีปัญญากว้างขวาง เพื่อความเป็นผู้มากด้วยปัญญา เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาว่องไว เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาเร็ว เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาร่าเริง เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาคล่องแคล่ว เพื่อความเป็นผู้มีปัญญาเฉียบแหลม และเพื่อความเป็น ผู้มีปัญญาชำแรกกิเลส
และในบริบทที่ว่า กายนี้คือขันธ์ 5 คือรูป เป็นสิ่งที่เราต้องกำหนดรู้ เมื่อกำหนดรู้แล้ว ก็ละ ทำให้ความยึดถือในกายมันลดลงไป นี้ก็คือทำให้แจ้ง คือนิโรธ และในขณะเดียวกัน สติที่มากับกายคตาสติ ก็เป็นมรรคที่ต้องทำให้เจริญการเจริญกายคตาสติจึงทำให้ถึงความเป็นอมตธรรม (นิพพาน) ได้
แนะนำรับฟังเพิ่มเติมได้ที่ Playlists: เข้าใจทำ (ธรรม) S07E66 , S07E44 , #การปฏิบัติกายคตาสติ , #กายคตาสติ ใช้กายชำระจิต