เป็นเรื่องราวของเด็กหนุ่มอายุ 16 ปี ชื่อ อัสสลายนมาณพ เป็นผู้ที่มีความรู้ ความสามารถ จบไตรเพท เป็นผู้ที่พราหมณ์ทั้งหลายยกย่อง จึงได้ชักชวนมาณพให้ไปเจรจาโต้ตอบกับพระพุทธเจ้า เนื่องจากพวกพราหมณ์ไม่พอใจในคำสอนของพระพุทธเจ้า ที่ทรงบัญญัติความบริสุทธิ์ที่ทั่วไปแก่วรรณะ 4 เพราะพวกพราหมณ์เชื่อว่า วรรณะพราหมณ์ประเสริฐที่สุด บริสุทธิ์ที่สุด พระผู้มีพระภาคจึงได้ตรัสอธิบายเรื่องวรรณะ 4 จำพวก ที่ไม่ว่าจะวรรณะไหนก็สามารถที่จะทำดี หรือทำไม่ดีได้ และเรื่องของปัญญา ความรู้ คุณธรรม ที่ถ้าคุณธรรมดี ก็จะดีกว่าปัญญา ความรู้ หรือชาติกำเนิดโดยทรงซักถามให้ยอมรับในประเด็นต่าง ๆ และได้ทรงยกเรื่องในอดีต ที่ฤาษี 7 ตนมีความเห็นเช่นนี้ ก็ถูกอสิตเทวลฤาษีซักไซ้ไล่เลียงตอบไม่ได้ ได้แต่นั่งนิ่ง เก้อเขิน คอตก ซบเซา หมดปฏิภาณ เช่นกัน ในที่สุด อัสสลายนมาณพได้กราบทูลยกย่องพระผู้มีพระภาคและแสดงตนเป็นอุบาสกตลอดชีวิต