ขุดเพชรจากพระไตรปิฎก พระธรรมทินนาเถรี (พระไตรปิฎกเล่มที่ 20 พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ 12: อังคุตตรนิกาย เอกกนิบาต เอตทัคควรรค ข้อที่ 239)

ประวัติความเป็นมาและบุพกรรมในชาติก่อน การบรรลุธรรม และความเป็นเอตทัคคะ 

“ผู้ที่เกิดฉันทะมีอัตภาพสุดท้ายก็พึงสัมผัสนิพพานด้วยใจ มีจิตไม่ปฏิพัทธ์ในกามทั้งหลาย บัณฑิตเรียกว่า ผู้มีกระแสในเบื้องบน”…ภาษิตของพระธรรมทินนาเถรี

พระธรรมทินนาเถรี เอตทัคคะในฝ่ายผู้เป็นธรรมกถึก

พระธรรมทินนาเถรี เกิดในตระกูลเศรษฐีในเมืองราชคฤห์ เมื่อเจริญวัยแล้ว ได้เป็นภริยาของวิสาขเศรษฐี ผู้ซึ่งเป็นพระสหายของพระเจ้าพิมพิสาร ต่อมาวิสาขเศรษฐีได้มีโอกาสฟังธรรมจากพระพุทธเจ้าเรื่องอนุปุพพิกถา แล้วบรรลุอนาคามี จึงไม่ปรารถนาในการใช้ชีวิตแบบคนคู่ เมื่อเป็นเช่นนั้นนางธรรมทินนาจึงสนใจศึกษาในธรรม แล้วขอออกบวชเป็นภิกษุณี หลังจากทำความเพียรออกหลีกเร้นภาวนาไม่นานก็บรรลุอรหัตตผล ครั้นวิสาขอุบาสกมีความต้องหารที่จะทราบว่าพระเถรีได้บรรลุคุณธรรมวิเศษอย่างใดหรือไม่ แต่มิกล้าถามตรง ๆ จึงเลี่ยงถามปัญหาว่าด้วยเรื่องขันธ์ 5 พระเถรีก็โต้ตอบอย่างคล่องแคล่วชัดเจน ไล่เรียงกันมาตั้งแต่ในเรื่องสักกายทิฏฐิ, มรรค 8 กับขันธ์ 3, สมาธิและสังขาร, การเข้าและออกจากสัญญาเวทยิตนิโรธ และเวทนา 3

วิสาขอุบาสกได้ถามต่อในคำถามระดับภูมิธรรมของพระอรหันต์ แต่ด้วยพระเถรีทราบถึงอุบาสกมีวิสัยเพียงอนาคามีเท่านั้นนั้นจึงกล่าวเตือนดังนี้:-

 [๕๑๒]  วิ. ข้าแต่พระแม่เจ้า ก็อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งสุขเวทนา?
             ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ราคะเป็นส่วนเปรียบแห่งสุขเวทนา.
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งทุกขเวทนา?
             ธ. ปฏิฆะเป็นส่วนแห่งเปรียบแห่งทุกขเวทนา.
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งอทุกขมสุขเวทนา?
             ธ. อวิชชาเป็นส่วนเปรียบแห่งอทุกขมสุขเวทนา.
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งอวิชชา?
             ธ. วิชชาเป็นส่วนเปรียบแห่งอวิชชา.
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งวิชชา?
             ธ. วิมุติเป็นส่วนเปรียบแห่งวิชชา.
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งวิมุติ?
             ธ. นิพพานเป็นส่วนเปรียบแห่งวิมุติ
             วิ. อะไรเป็นส่วนเปรียบแห่งนิพพาน?
             ธ. ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ ท่านล่วงเลยปัญหาเสียแล้ว ไม่อาจถือเอาส่วนสุดแห่งปัญหา
ได้ ดูกรวิสาขะผู้มีอายุ เพราะพรหมจรรย์หยั่งลงในพระนิพพาน มีพระนิพพานเป็นที่ถึงใน
เบื้องหน้า มีพระนิพพานเป็นที่สุด ถ้าท่านจำนงอยู่ ก็พึงเข้าไปเฝ้าพระผู้มีพระภาค ทูลถามเนื้อ
ความนี้เถิด พระผู้มีพระภาคทรงพยากรณ์แก่ท่านอย่างใด ท่านพึงทรงจำพระพยากรณ์นั้นไว้
อย่างนั้นเถิด…จูฬเวทัลลสูตร 

วิสาขอุบาสกจึงเอาคำถามคำตอบนั้นไปทูลถามกับพระพุทธเจ้า พระพุทธเจ้าก็ทรงตอบเช่นเดียวกับที่พระเถรีได้ตอบไว้ ปรารภเหตุใน จูฬเวทัลลสูตร นี้ พระพุทธเจ้าจึงได้แต่งตั้งพระเถรีไว้ในตำแหน่งเอตทัคคะเป็นเลิศกว่าพวกภิกษุณีสาวิกาผู้เป็นธรรมกถึก

แนะนำรับฟังเพิ่มเติมได้ที่ Playlists: คลังพระสูตร Ep.61  นิทานพรรณนา Ep.40